Nout Van Den Neste: Vida Triste – Slauerhoff en de fado
door N. Van Den Neste / 23 mei 2014
"Lisboa, eens stad der steden die 't verleden voortsleept in 't heden": zo omschreef J.J. Slauerhoff de stad Lissabon in zijn gedicht "O Engeitado". Het nostalgische karakter van Lissabon fascineerde hem en in zijn korte leven zou hij de stad verschillende keren bezoeken. Daar raakte hij gefascineerd door de weemoed van de fado: de Portugese, dramatische volksmuziek die hij in de donkere steegjes en bairros van Lissabon hoorde.
Vida Triste, Slauerhoff en de fado brengt de lezer terug in de tijd en schetst hoe Slauerhoff de fado in de jaren 20 en 30 beleefd heeft. In deze context worden vervolgens de fados die Slauerhoff vertaald heeft geanalyseerd en hoe hij die fados, net zoals het levensverhaal van de belangrijke fadista António Menano heeft veranderd en aangepast om die deel te laten uitmaken van zijn eigen poëtica. Ook zijn gedichten "O engeitado" en "Fado" maken deel uit van dezelfde autonomistische, fatalistische poëtica. In het werk van Slauerhoff wordt de fado onlosmakelijk aan de marginaliteit verbonden en geromantiseerd.
Daaruit blijkt dat Slauerhoff de fado en haar mythes als inspiratiebron gebruikte en manipuleerde voor zijn eigen gedichten. In de saudade, een Portugese vorm van nostalgie die de treurige fado zo vaak bezingt, herkende Slauerhoff zijn eigen poëtische blik op de wereld. De zangeres Cristina Branco zou een selectie van zijn gedichten als Portugese fado's brengen op het album Cristina Branco canta Slauerhoff (2000), de ultieme bevestiging van hoe goed Slauerhoff de Portugese cultuur had aangevoeld.
Het personage Camoës, genaamd naar en geïnspireerd op het leven van de Portugese Renaissance-dichter Luis Vaz de Camões, is één van de hoofdpersonages van zijn belangrijkste roman, Het verboden rijk (1932). Het is een Camoës die weinig te maken heeft met de historische schrijver Camões. Camoës is de verpersoonlijking van Slauerhoffs cultuurpessimistische wereldbeeld in een roman die oorzaak en gevolg opschort en waar de levens van Camoës en een anonieme marconist uit de 20e eeuw met elkaar verstrengeld geraken. Camoës is ook het hoofdpersonage van enkele gedichten en komt in 1935 voor de laatste keer terug in een kortverhaal waar de twee hoofdpersonages uit Het verboden rijk elkaar opnieuw ontmoeten.
De bedoeling van dit boek is te analyseren hoe Slauerhoff de Portugese cultuur, fado en indirect saudade, gebruikt heeft om zijn poëtische visie uit te drukken en hoe die de (beperkte) receptie van zijn werk in Portugal beïnvloed hebben, met name dan op het album O descobridor van Cristina Branco. De centrale vraag daarbij is hoe Slauerhoff gebruik maakt van Portugese mythologie uit fado, saudade en de legendes over Portugal en Camões om zijn eigen fatalistische, pessimistische wereldbeeld te scheppen. Een groot deel van zijn poëzie is geschreven vanuit het perspectief van de outcast. Hij projecteert zijn eigen leven en cultuurpessimistische wereldvisie op fado, saudade, Camões en Lissabon en vervaagt de grenzen tussen geschiedenis en mythe, tussen biografie en persona.
BIOGRAFIE
Nout Van Den Neste woont, studeert en werkt in Lissabon. Hij heeft aan de Universiteit van Lissabon een Master Vergelijkende Literatuurstudie behaald en geeft Nederlands als vreemde taal in het volwassenonderwijs. Daarnaast schrijft hij ook als freelance journalist o.a. voor het online cultuurmagazine Enola.
ISBN: 978-90-79272-37-2
Aantal pagina's: 174 pagina's
Prijs: € 19.95
