Tijdens het laatste semester hebben wij, de masterstudenten van Napels aan de vertaling van Hannibal gewerkt. Het is een verhaal uit de bundel Vaders die Rouwen, het laatste werk van de Vlaamse schrijfster Carmien Michels. In het boek wordt telkens de geschiedenis van de protagonist door een andere personage verteld, die in dit geval haar kompaan Bowie was. Volgens de opdracht moest iedereen een hoofdstuk vertalen. Zoals het vaak gebeurt voor vertalers, hadden wij ook enkele vertaalproblemen, namelijk uitdrukkingen die moeilijk waren om in het Italiaans weer te geven.

Na een bespreking met de docent, bleef nog maar een optie: een ontmoeting met de auteur. Dat maakte natuurlijk deel uit van het project! In feite is in mei Carmien Michels naar Napels gereisd om de studenten te ontmoeten. Op 4 mei hebben wij een presentatie over haar gehouden, met een diepe analyse van haar werk.

Voor de daaropvolgende dag werd een vertaalworkshop met haar georganiseerd. Carmien was heel blij om de studenten te helpen. Tijdens het college was ze beschikbaar om suggesties te geven op elke mogelijke wijze, ook met beelden en het gesticuleren. De suggesties werden daarnaast ook gegeven volgens de klanken van woorden, waar zij veel aandacht aan besteedt. Hoewel ze geen Italiaans sprak, was de doeltaal geen obstakel voor haar: dankzij de hulp van de docenten en haar basiskennis van de taal, probeerde de schrijfster de betekenis van de Italiaanse woorden te begrijpen.

De twee uren gingen heel snel voorbij en aan het einde was iedereen enthousiast over de workshop. De ontmoeting met schrijvers is immers altijd stimulerend voor studenten, want het geeft de mogelijkheid om in aanraking met de Nederlandse en de Vlaamse cultuur te komen. In dit geval was het een belangrijke ervaring voor de masterstudenten: enerzijds hadden we de kans om vertaalproblemen op te lossen, zodat we een goede vertaling konden krijgen, anderzijds was het een mogelijkheid om het vertaalwerk te ervaren, een activiteit waar meestal de relatie met de auteur onmisbaar wordt.

Op woensdag 11 mei 2022 vond in Napels een evenement plaats met de Nederlandse schrijver en dichter Nachoem M. Wijnberg. De dichter, die ook een hoogleraar is aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit van Amsterdam, bezocht een aantal boekhandels en Universiteiten in Italië dankzij de publicatie van de Italiaanse vertaling van zijn gedichtenbundel Afscheidswedstrijd, die in 2019 verscheen. Deze Italiaanse vertaling verscheen met de titel Partita D’Addio door de uitgeverij Raffaelli Editore, en was bewerkt door Herman van der Heide, Wouter de Leeuw, Stefano Musilli en Marco Prandoni.

In de middag ontmoette Wijnberg de studenten van de bachelor- en masteropleiding Nederlands van de Universiteit L’Orientale van Napels. De studenten waren echt benieuwd naar het werk van de dichter en daarom hebben zij verschillende vragen gesteld. Wijnberg heeft gesproken over zijn relatie tussen hem en de voetbalsport (het centrale onderwerp van zijn gedichtenbundel is voetbal als metafoor voor het menselijke leven), over zijn ervaringen als auteur en professor en over zijn idee van poëzie als onderzoekinstrument: volgens hem, gaat poëzie niet alleen over emoties, maar ook over wetenschap. Door poëzie kan hij kennis nastreven.

Om 17:30 uur trad Wijnberg op in boekhandel Ubik. De presentatie was verzorgd door de vakgroep Nederlands van de Universiteit L’Orientale: prof. Franco Paris, prof. Annaclaudia Giordano en de promovenda Frianne Zevenbergen. Het hele evenement was in het Italiaans en in het Nederlands gehouden; de prijswinnend dichter las een aantal gedichten uit Afscheidswedstrijd voor, gevolgd door prof. Paris die de bijbehorende vertalingen las.

Naast het lezen van de gedichten, werden er ook vragen gesteld door de leden van de vakgroep Nederlands. Prof. Paris stelde een vraag over de relatie tussen poëzie en wiskunde, terwijl er twee vragen waren voorbereid door prof. Giordano en Frianne Zevenbergen en ze gingen over het thema van kansen en de stijl in zijn gedichten.

Voor Wijnberg is de relatie tussen wiskunde en poëzie niet schematisch, maar een correlatie met objecten. Kansen zijn bovenal gemiste kansen, waarvan je afstand neemt als je naar het verleden kijkt. Wat de stijl betreft, verklaarde de dichter dat hij een begrijpelijke woordenschat gebruikt in een complexe poëtische compositie, alsof een wedstrijd te simuleren.

Ten slotte, toonde het publiek interesse door vragen te stellen en opmerkingen te maken.

Deze ervaring was heel inspirerend en interessant. Het was een geweldige kans om zo'n auteur te ontmoeten en op een heel open manier met hem te kunnen praten.

Vijf maanden geleden kwam ik vol nieuwsgierigheid aan in Madrid. De vorige drie jaren in mijn bachelor had ik al zo veel kennis opgedaan over de Spaanse cultuur en literatuur, en eindelijk was het zover: ik zou me mogen onderdompelen in de Spaanse wereld die ik enkel in theorie kende. Als bachelorproef deed ik onderzoek naar Maruja Mallo en Concha Méndez, twee sterke Madrileense vrouwen die doorheen het onderzoek veel verwondering voor me opriepen. Mede daardoor was ik zo benieuwd om de stad van hun origine te leren kennen.

Eenmaal aangekomen in de stad, was ik op zoek naar een leerkrachtenpositie om de onderwijswereld beter te leren kennen. In de zomer had ik voor het eerst geproefd van het leerkrachtenleven als begeleider op een Engels kamp, en dit wou ik graag verder zetten in de tweede taal tot mijn interesse: het Spaans. Toen ik het mailtje van María in mijn inbox vond, kon mijn geluk niet op. Dit was het lot! Met veel enthousiasme ging ik meteen in op de aangeboden positie. Toen wist ik nog niet dat ik hierdoor de andere kant van het student-zijn ging leren kennen: het aanleren van leerstof aan anderen.

De job was heel variërend, wat elke week een nieuwe ervaring maakte. Ik had verschillende verantwoordelijkheden. Ten eerste mocht ik zelf een mondelinge les van een uurtje per week organiseren, waarin ik een ‘cultureel kwartiertje’ verwerkte, waarbij elke week een nieuw thema aan bod kwam. Het was heel fijn om te zien hoe de studenten elke week een beetje meer te weten kwamen over mijn thuisland en ook veel interessevragen stelden. In november organiseerden María en ik een kleine uitstap naar een expositie over Magritte, waar de studenten rechtstreeks in contact kwamen met een belangrijk deel van de Belgische cultuur. Het was mooi om te zien hoe ze concepten die ze in de les hadden geleerd in de praktijk konden omzetten door de rechtstreekse ervaring in het museum. Verder had ik de mogelijkheid om lescolleges van Mediterraned mee te volgen, die me een nieuw licht boden op concepten waar ik al mee in aanraking was gekomen, maar nu kreeg ik ook de gelegenheid om er zelf over te schrijven. Als laatste was er gevraagd om de sociale media te verzorgen. Dit was een heel nieuwe ervaring voor mij, maar langzaamaan heb ik nieuwe dingen geleerd die ik anders nooit had geweten.

In het algemeen ben ik heel dankbaar dat ik deze gelegenheid heb gekregen om meer ervaring op te doen in het onderwijs. Niet alleen heb ik vele fantastische mensen leren kennen in Madrid door mijn Erasmuservaring (enkelen kan op de foto zien), maar ik heb door deze mooie job ook een andere kant van het onderwijs op de universiteit mogen ervaren die me nauw aan het hart ligt. Het was een heerlijk gevoel om de studenten te zien groeien in hun taalvaardigheden en om hun interesse te zien toenemen in het Nederlands. Ik wil deze gelegenheid ook graag benutten om María en mijn lieve studentjes te bedanken om me zo’n leerrijke Erasmus te bezorgen, ik heb minstens evenveel geleerd van jullie als jullie van mij!

Hieronder vind je nog een link terug naar het laatste verslag van de lescolleges van Mediterraned:

http://mediterraned.org/index.php/activiteiten/339-verslag-van-de-digitale-lezing-met-patrick-roca-10-december-2021

Aline Van Haver

Student-assistent Nederlands aan de Complutense Universiteit Madrid, september 2021-januari 2022

Studente aan de KU-Leuven (België)

Studenten Nederlands in Padua (Veneto, Italië)

Ik was gedurende drie maanden (oktober-december 2021) student-assistent voor de afdeling Nederlands aan de Università degli Studi di Padova. Hierbij hielp ik vier Italiaanse studenten uit het tweede en derde jaar van de bacheloropleiding en drie studenten uit de Masteropleiding met hun mondelinge taalvaardigheid in het Nederlands. Met de studenten uit het tweede en derde jaar kwam ik elke maandagochtend een uur samen. Ook de studenten uit de master zag ik wekelijks een uur, maar niet op een vaste dag of tijdstip.

De ontmoetingen met de studenten

Tijdens onze eerste ontmoeting waren de tweede-en derdejaarsstudenten nog wat terughoudend en voorzichtig, omdat het naast de lessen Nederlands op de universiteit voor hen de eerste keer was dat ze met een moedertaalspreker in gesprek gingen. De eerste afspraken had ik het gevoel dat ze niet goed wisten wat te zeggen en dat ze bang waren om fouten te maken. Als ik hen een vraag stelde, antwoordden ze kort met één of twee woorden, maar niet met een volledige zin en ze gaven geen extra commentaar. Maar al snel merkte ik dat ze meer en meer loskwamen, dat ze meer probeerden en vooral meer durfden. Ik was blij op te merken dat hun Nederlands elke week verbeterde en dat ze vlotter uit hun woorden geraakten. Ik moedigde hen aan om zo weinig mogelijk Italiaans te gebruiken als ze het Nederlandse woord niet wisten en vroeg hen bijvoorbeeld naar een synoniem of om op een andere manier uit te leggen wat ze bedoelden. Bovendien begonnen ze me vragen te stellen over zaken die tijdens de lessen Nederlands aan bod waren gekomen, over bepaalde gezegdes, het verschil tussen Nederlands in Nederland en Nederlands in België, etc. Daardoor merkte ik dat ze oprecht geïnteresseerd waren en er meer over wilden leren. De studenten zijn op een paar maanden tijd heel hard gegroeid.

Omdat de masterstudenten al wat meer ervaring hadden, was het voor hen niet zo’n drempel om Nederlands te spreken. Twee van hen zijn ook al in Nederland op Erasmus geweest en hadden de Nederlandse taal dus al in het dagelijks leven gehoord. Maar ook zij hebben tijdens onze afspraken heel wat vooruitgang geboekt. Ik merkte dat ze de eerste ontmoetingen nog vaak Italiaanse woorden gebruikten als ze de Nederlandse vertaling niet wisten, maar na een tijdje probeerden ze me het woord in het Nederlands uit te leggen, of zochten ze naar een synoniem. Hun uitspraak verbeterde sterk en al snel konden ze me een volledig verhaal in het Nederlands vertellen, zonder op het Italiaans terug te vallen. De studenten maakten gebruik van gevarieerde woordenschat en vielen niet altijd terug op de standaard zinsconstructies. Verder hebben ze altijd interesse getoond in de Nederlandse taal en stelden ze me veel vragen over zaken die ze bijvoorbeeld op de Facebookpagina van Stad Antwerpen hadden zien passeren, ze vroegen me naar Nederlandse liedjes, films en televisieseries. De studenten hebben hun Nederlands, ondanks de ervaring die ze al hadden, sterk verbeterd en kunnen volledige gesprekken met een moedertaalspreker voeren.

Gespreksstof

Omdat ik niet goed kon inschatten hoe ver de studenten al stonden met hun mondelinge vaardigheid in het Nederlands, ben ik bij de tweede-en derdejaarsstudenten heel rustig begonnen met een aantal standaardvragen, bijvoorbeeld ‘Waarom heb je ervoor gekozen om Nederlands te studeren?’.  Dat waren algemene vragen over de opleiding, over de stad, over Italië in het algemeen, om wat los te komen en om niet meteen over ingewikkelde onderwerpen te moeten spreken. Ook voor mij was dat een goede manier om van start te gaan, want zo kon ik wat meer over de stad en de universiteit te weten komen. Om niet elke keer over school te hoeven spreken en om voor wat variatie te zorgen, had ik ook een spel voorbereid. Ik had een lijstje met een twintigtal algemene vragen opgesteld, bijvoorbeeld ‘Wie is je favoriete acteur?’ of ‘Welk land wil je absoluut nog bezoeken?’. De studenten moesten om de beurt een van de vragen voorlezen, zelf antwoord geven en vervolgens moesten ook de anderen antwoorden. Dat was een groot succes en een goede manier om elkaar wat beter te leren kennen. Omdat ik de studenten buiten ons wekelijkse uurtje ‘Nederlands mondeling’ af en toe ook op de universiteit of op café zag, leerden we elkaar al snel goed kennen en konden we over heel uiteenlopende onderwerpen spreken. Dat maakte het voor ons allen wat minder schools en zorgde er ook voor dat er gevarieerd taalgebruik aan bod kwam.

Ook met de masterstudenten was het makkelijk onderwerpen te vinden om in het Nederlands over te kunnen spreken. Omdat het contact vanaf de eerste afspraak vlot verliep, vonden we al snel raakpunten en gemeenschappelijke interesses, met heel wat interessante conversaties als gevolg. Onze gedeelde passie voor literatuur zorgde er dan ook voor dat we interessante boeken met elkaar konden uitwisselen, wat ook voor mij erg leerrijk was. Toch vond ik het ook belangrijk om af en toe over actuele onderwerpen in België te spreken, zoals politiek of hoe de coronacrisis in België wordt beleefd. Maar naast de meer geleerde onderwerpen konden we evengoed uren over films, series en de Italiaanse en Vlaamse keuken praten. Het viel me op dat het voor hen ook makkelijker was om over alledaagse, niet schoolse onderwerpen te spreken, omdat er dan geen taalbarrière is in verband met bijvoorbeeld register. Als we over de lessen op de universiteit spraken, hadden ze de neiging om formele termen te gebruiken, die je in een woordenschathandboek zou studeren. Door over uiteenlopende onderwerpen te spreken die leven onder twintigers, gebruik je meer gevarieerde woordenschat en komen er vaker nieuwe woorden naar boven.

Mijn ervaring

Als ik er nu aan terugdenk dat ik voordat ik naar Padua kwam twijfelde om student-assistent te worden, kan ik nu alleen maar heel blij zijn dat ik het heb gedaan. Het is een erg interessante en leerrijke ervaring geweest. De vragen die de studenten me stelden hebben me zelf meer doen nadenken over de Nederlandse taal, want als moedertaalspreker sta je vaak niet stil bij de zaken die voor anderstaligen niet van zelfsprekend zijn. Bovendien ben ik erg dankbaar dat ik op deze manier met Italiaanse studenten in contact ben gekomen, die uiteindelijk mijn vrienden zijn geworden. En het was natuurlijk een goede gelegenheid om mijn Italiaanse woordenschat bij te schaven, want ook ik heb van de gelegenheid gebruik gemaakt om hen af en toe een vraag te stellen.

Leine Meeus

Toegepaste Taalkunde: Nederlands – Engels – Italiaans

KU Leuven Campus Antwerpen

Erasmus Padua: september 2021-februari 2022